Kobiety w formacjach mundurowych. Od tradycji do teraźniejszości
Konferencja poświęcona roli kobiet w formacjach mundurowych ukazała wieloaspektowość zagadnienia oraz potrzebę dalszej, pogłębionej refleksji nad miejscem kobiet w strukturach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe. Zagadnienia poruszone podczas obrad potwierdziły, że proces włączania kobiet do służb mundurowych i dyspozycyjnych jest niezbędny w kontekście nowoczesnego podejścia do bezpieczeństwa. Wymaga on jednak dalszych działań legislacyjnych, edukacyjnych i organizacyjnych, by zapewnić kobietom pełnoprawne, bezpieczne i godne miejsce w strukturach służby.
W Centrum Dydaktyczno-Konferencyjnym i Biblioteczno-Administracyjnym Politechniki Rzeszowskiej odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt. „Kobiety w formacjach mundurowych. Od tradycji do teraźniejszości”. Jej organizatorami były Podkarpacka Grupa Wojewódzka International Police Association oraz Katedra Prawa i Administracji Wydziału Zarządzania.
Partnerami konferencji byli: Województwo Podkarpackie, Fundacja Rozwoju Politechniki Rzeszowskiej i Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Przemyślu. Patronat nad konferencją objęli: Szef Krajowej Administracji Skarbowej, Komendant Główny Straży Granicznej, Wojewoda Podkarpacki, Marszałek Województwa Podkarpackiego, Prezydent Miasta Rzeszowa, Komendant Wojewódzki Policji, Dyrektor Szpitala MSWiA w Rzeszowie, Rektor Politechniki Rzeszowskiej.
Uczestnicy konferencji
Obrady konferencji zgromadziły liczne grono przedstawicieli środowiska naukowego, administracji publicznej, w szczególności reprezentujących służby i formacje mundurowe – Policję, Straż Graniczną, Państwową Straż Pożarną, Służbę Więzienną, Siły Zbrojne, Straż Miejską, Straż Leśną oraz studentów kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne.
Gości konferencji przywitali organizatorzy wydarzenia dr hab. Marta Pomykała, prof. PRz i dr Adam Pietrzkiewicz. Prorektor ds. rozwoju i współpracy prof. dr hab. inż. Jarosław Sęp dokonał uroczystego otwarcia obrad, wyrażając radość z możliwości spotkania w tak znamienitym gronie oraz życząc uczestnikom inspirujących dyskusji i konstruktywnej wymiany myśli. W wydarzeniu udział wzięli przedstawiciele International Police Association ze Słowacji – Viera Mackova i Vladimir Kolumber oraz z Bułgarii – Irina Rogeva i Eleonora Kostova, a także prezydent Sekcji Polskiej International Police Association Piotr Wójcik. Swoją obecnością obrady konferencji zaszczycili przedstawicielka prezesa Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych Edyta Marczyszyn, wicemarszałek województwa podkarpackiego Małgorzata Jarosińska-Jedynak, pierwsza zastępca komendanta wojewódzkiego Policji w Rzeszowie insp. Małgorzata Fąfara, zastępca podkarpackiego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie st. bryg. Adam Wiśniewski, zastępca dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie aspirant Małgorzata Kozdęba-Węgrzyńska, zastępca dyrektora Zakładu Karnego w Rzeszowie ppłk. Tomasz Brzeziński, dyrektor Szpitala MSWiA w Rzeszowie prof. dr hab. n. med. Krzysztof Gutkowski oraz komendant Straży Miejskiej w Rzeszowie Andrzej Kasiurak.
Obrady
Obrady konferencji zostały podzielone na osiem paneli tematycznych. Referaty zaprezentowane w ramach panelu pierwszego, którego moderatorem była dr hab. Marta Pomykała, prof. PRz, miały charakter plenarny, a ich tematyka stanowiła wprowadzenie do dalszych dyskusji. Prof. dr hab. Grzegorz Ostasz z Politechniki Rzeszowskiej ukazał rolę kobiety w służbach mundurowych z perspektywy historycznej. Dr hab. Jan Maciejewski, prof. UWr przedstawił socjologiczne ujęcie udziału kobiet w grupach dyspozycyjnych. Przedstawicielki Słowackiej i Bułgarskiej Sekcji IPA zaprezentowały natomiast informacje i refleksje na temat udziału kobiet w formacjach policyjnych swoich krajów.
Kolejne panele miały charakter ekspercki, a podczas nich skupiono się na analizie praktycznych aspektów funkcjonowania służb mundurowych oraz wymianie dobrych praktyk stosowanych w różnych instytucjach. W pierwszym dniu konferencji dyskusje odbywały się w czterech panelach. Panel „Ewolucja roli kobiet w służbach mundurowych”, prowadzony przez dr hab. Izabelę Oleksiewicz, prof. PRz, poświęcony był przemianom, jakie zaszły w postrzeganiu i udziale kobiet w strukturach mundurowych w Polsce i za granicą na przestrzeni ostatniego stulecia. Prelegenci przedstawili zarówno historyczne ujęcia roli kobiet w służbach, jak i współczesne wyzwania oraz dobre praktyki w zakresie ich zatrudnienia i integracji. Zwrócono uwagę na znaczenie projektów prewencyjnych, kwestie nierównowagi płciowej w niektórych formacjach oraz wpływ członkostwa Polski w NATO na dostęp kobiet do służby wojskowej. W panelu „Psychospołeczne wyzwania kobiet w strukturach hierarchicznych” moderowanym przez dr hab. Artura Woźnego DBA, prof. PRz omówiono problemy, z jakimi kobiety mierzą się w hierarchicznych i zmaskulinizowanych strukturach służb mundurowych, w tym nierówności płci, mobbing, stres urazowy i cyberprzemoc. Prelegenci podkreślili potrzebę systemowych zmian – prawnych, edukacyjnych i organizacyjnych, aby poprawić sytuację kobiet oraz wzmocnić mechanizmy przeciwdziałania dyskryminacji. Zwrócono uwagę na konieczność redefinicji ról płciowych i tworzenia środowiska służby opartego na realnej równości i bezpieczeństwie psychicznym.
Obrady kontynuowano w kolejnych dwóch panelach. Panel „Rola kobiet w służbach mundurowych i dyspozycyjnych: perspektywa socjologiczna i prawna” prowadzony przez dr hab. Eugeniusza Moczuka, prof. PRz ukazał złożoność obecności kobiet w służbach mundurowych, analizując ją z perspektywy socjologicznej, prawnej i historycznej. Podkreślono istnienie trwałych barier kulturowych i instytucjonalnych oraz wskazano na potrzebę dalszych działań w kierunku równości i przełamywania stereotypów. W panelu „Kobiety w strukturach bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego” dyskusja skupiła się na roli kobiet w systemach bezpieczeństwa – od Policji i sił zbrojnych po NATO, podkreślając ich rosnące znaczenie i udział w działaniach obronnych. Panel uwidocznił ewolucję podejścia do kwestii płci w politykach bezpieczeństwa oraz wyzwania legislacyjne i organizacyjne związane z ich pełniejszym włączeniem.
W drugim dniu konferencji zaplanowano trzy kolejne panele, dwa eksperckie i jeden panel studencki. Panel „Przełamywanie stereotypów – kobiety w zawodach mundurowych” poprowadził dr Zygmunt Dudek. W kolejnych wystąpieniach ukazano realne wyzwania i bariery, z jakimi kobiety mierzą się w służbach, takich jak Straż Graniczna, wojsko czy ratownictwo. Prelegenci podkreślali znaczenie ich zaangażowania oraz brak dostosowanych regulacji prawnych i kulturowych, które uwzględniałyby specyfikę służby kobiet. Podjęto również temat potrzeby przełamywania społecznych stereotypów i wprowadzania skutecznych mechanizmów wsparcia. W panelu „Prawa kobiet w służbach mundurowych”, którego moderatorami byli dr Adam Pietrzkiewicz i dr Dorota Kamuda, dyskusja koncentrowała się na analizie przepisów chroniących prawa kobiet w strukturach mundurowych, wskazując na ich ograniczoną skuteczność w praktyce. Podkreślono konieczność zmiany kultury organizacyjnej oraz rosnącą rolę organizacji pozarządowych w monitorowaniu standardów równości. Szczególną uwagę poświęcono trudnościom w godzeniu służby z życiem rodzinnym i barierom w dostępie kobiet do awansów.
Panel studencki
Panel studencki odbył się w formie konkursu posterów, które przygotowały zespoły studenckie. Tematem sesji były „Nowe wyzwania bezpieczeństwa – nowe role służb ochrony bezpieczeństwa”. Komisja konkursowa w składzie dr Justyna Stecko, dr Patryk Masłowski, Piotr Wójcik z uwagi na wysoki poziom merytoryczny przygotowanych prac nie miała łatwego zadania. Po burzliwych obradach przyznała nagrody za I, II i III miejsce, a także specjalne wyróżnienie. Panel pokazał dużą świadomość młodych badaczy wobec współczesnych problemów służby kobiet w formacjach mundurowych oraz ich gotowość do aktywnego udziału w debacie o bezpieczeństwie.
Integralną częścią konferencji była również wystawa tematyczna, na której zaprezentowano archiwalne fotografie ukazujące początki służby kobiet w Policji oraz kolekcję naszywek różnych formacji mundurowych, a także oryginalne elementy umundurowania. Zwiedzający mogli obejrzeć historyczne i współczesne mundury policyjne, zarówno eksponowane na manekinach, jak i prezentowane przez członków Międzynarodowego Stowarzyszenia Policji IPA. Dodatkowym uzupełnieniem wystawy była imponująca kolekcja policyjnych czapek z różnych okresów i formacji. Ekspozycja stanowiła nie tylko interesujący akcent historyczny, lecz także cenne uzupełnienie merytorycznej części wydarzenia, ukazując ewolucję służby kobiet w formacjach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo.
W trakcie obrad konferencji eksponowano logo partnera wydarzenia – Województwa Podkarpackiego oraz materiały promujące region. Uczestnicy otrzymali również okolicznościowe gadżety oznaczone logo województwa, co stanowiło element promocji regionalnej tożsamości i wsparcia dla inicjatyw naukowych.
